Tarihçesi
Kızıltepe ilçesi kuruluş tarihi milattan önceki yıllara dayanır. Bu tarih, tarihi eserler ve bugün harabe haline gelmiş eski yerleşim merkezlerinde bulunan kalıntılara dayanır. M.S. 1200 yıllarında Artuklular tarafından yapılan ve günümüzde halen ibadete açık olan tarihi camii bu bilgileri doğrulamaktadır.
Yapılan araştırmalara göre, şehir bir çok kez savaşlar sonucunda harabeye dönüşüp yer değiştirmiştir. Buna göre ilk yerleşim alanı bugünkü şehir merkezinin 10 km güneyinde bir köy yerleşmesi olan Haramhattat'tır. Kızıltepe'nin tarihinde bilinen ilk isimleri Dünaysır ve Telermen'dir. Kızıltepe, Mezopotamya'nın verimli toprakları üzerinde kurulmuş olması, ayrıca Asya ile Avrupa kıtaları arasında önemli bir ticaret yolu olan İpek Yolu'nun kavşağında yer alması nedeniyle tarih boyunca önemli bir yerleşim merkezi olma özelliğini korumuştur. Bu özelliği nedeniyle bir çok savaşlara sahne olmuş ve çeşitli milletler tarafından birçok kez yağmalanmıştır. Artuklular döneminde önemli ticaret ve konaklama merkezi olan Dünaysır, 13. yüzyıl başlarında Eyübiler tarafından yağmalanmıştır. Daha sonra Selçuklu, İlhanlı, Memlük, Karakoyun, Akkoyun, Artuklular ve Timur devletleri yönetimine geçmiştir. Zamanla Dünaysır yerine Telermen, daha sonraları Koçhisar adıyla anılan yerleşim merkezi en son İran'ın hâkimiyetindeyken Osmanlı hükümdarı Yavuz Sultan Selim'in İran üzerine düzenlemiş olduğu Doğu Seferi sırasında, Büyük Mehmet Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu tarafından ele geçirilmiştir. Bundan sonra Cumhuriyet dönemine kadar Osmanlıların yönetiminde kalmıştır.
Artuklular döneminde çarşı, hamam, cami ve medreseleri ile önemli ve zengin bir yerleşim birimi olmasına karşın, sürekli savaşlar ve yağmalar nedeniyle Osmanlıların eline yıkıntı durumunda bir köy olarak geçmiştir. Osmanlıların eline geçtikten sonra tekrar onarılan ve canlılığını kazanan yerleşim merkezi, özellikle son dönemlerde İpek Yolu'nun önemini kaybetmesi nedeniyle bu yerleşim alanının önemi giderek azalmıştır. Eski adı Koçhisar olan bu şehrin adı, Cumhuriyet döneminde 1931 yılında Kızıltepe olarak değiştirilerek Mardin'e bağlı bir ilçe merkezi yapılmıştır.
Sosyal Durum
İlçede sanayileşme ve kentleşme düzeyi günden güne yükselmekte ve buna bağlı olarak mevcut aşiretçilik düzeni günden güne zayıflayarak kentsel olanaklardan yararlanma düzeyi yükselmektedir.
İlçede nüfusun % 70'i tek aile, %30'u ise iki veya daha fazla aile olarak tek konutta kalmaktadır. Yerli nüfusun %80 ’i kendi konutunda oturmaktadır.
İlçe merkezinde konutlar gelişen kentleşme düzeyine paralel olarak modern yapılar halinde süratle yenilenmekte ve çok katlı yapılar halinde yükselmektedir. Köylerde ise tek katlı kerpiç evlerin yerini hızla yeni betonarme binalar almaktadır.
İlçemizde sinema salonu bulunmaktadır. Spor faaliyetleri ise ilçede oldukça yoğundur. Profesyonel olarak Türkiye 3. liginde faaliyet gösteren Kızıltepe Spor Kulübü 1998 yılında amatör kümeye düşmüş, halen Mardin İli amatör küme grubunda mücadelesini devam ettirmektedir. Kızıltepe Belediye Spor, Başak Spor ve Kızıltepe Eğitim Spor Kulübü adıyla 3 spor kulübü daha futbol alanında faaliyet göstermektedir.
Ayrıca okulların spor faaliyetleri yıl boyunca sürmekte ve her yıl köyler arası Futbol Turnuvası düzenlenmektedir. İlçede 1500 kapasiteli ve tüm spor dallarının yapılabileceği Uluslar Arası standartlara sahip Atatürk Kapalı Spor Salonu, 1.500 kişilik şehir stadyumu ve 1500 kişi kapasiteli Açıkhava spor tesisleri mevcuttur.
Sanayi
İlçemizde Kidaş iplik fabrikası olarak kurulup özelleştirildikten sonra tavuk üretme çiftliklerinin preparatlarının ve damıtma sistemlerinin üretilip geliştirildiği tesis ile süt ve süt mamullerini işleyip üretmek üzere Mes-süt ve süt ürünleri işletmesi mevcuttur.
Genel Durum
İlçemiz ekonomisinin temelini tarım ve hayvancılık teşkil etmektedir. Bunu takiben ilçemizin E-24 karayolu (İpek yolu) üzerinde oluşu Irak’a karayolu ile yük ve gıda taşımacılığı yapılıyor.
Tarım Ekonomisi
Tarıma elverişli arazi toplamı 1.319.250.dekar olup, bu arazilerin %40’ı vasıflı sulanabilir arazidir.Sulanabilir arazinin çoğunluğu da üreticiler tarafından kazılan sondaj kuyularından elde edilen yer altı suyu ile yapılmaktadır.
Hayvan Ekonomisi
Hayvancılık ilçe ekonomisi yönünden ikinci sırada olmasına rağmen gelişmemiştir. İlçede besi ve süt hayvancılığının geliştirilmesi ve son yıllardaki terör olayları nedeniyle sekteye uğrayan bu sektörün canlandırılıp ileriye götürülmesi için suni sığır aşılama çalışmaları devam etmektedir.
Coğrafi Durum
Kızıltepe İlçesi Mardin İlinin güneybatısında yer alır. Doğusunda Mardin ve Nusaybin, batısında Derik ve Ceylanpınar İlçeleri, kuzeyinde Mazıdağı İlçesi ile güneyinde Suriye Arap Cumhuriyeti devleti sınırları ile çevrilidir. İlçe İl Merkezine 27 Km mesafededir. İklimi Akdeniz iklimine benzer özellikler taşır. Yazları çok sıcak ve kurak kışları ise yağışlı ve ılımandır. Yıllık yağış ortalama 350 mm dir. Yağışın az olması nedeniyle zaman zaman kuraklıklar yaşanmaktadır İlçemizde çok kaliteli hububat üretimi özellikle makarnalık buğday üretimi yanında son yıllarda pamuk ve ikinci ürün mısır üretimi önem kazanmaktadır. Bunun yanında arpa, mercimek bölgenin genel ürünlerindendir. Tabii bitki yönünden fakirdir. İlçemizde nemlilik oranı 0 sayılabilecek bir orandadır.
İlçemizin yüzölçümü 1.401 701 dekar alandır. Bu alanın 1 319 250 dekarlık alanı tarım alanıdır. Faal nüfusun % 75 'i çiftçilikle uğraşmaktadır. Bu takiben hayvancılık, Küçük esnaf ve sanatkarlar ile ticari faaliyetlerde uğraşanlar gelmektedir.
Yine ilçemizde yem fabrikası, mercimek fabrikası, Kidaş iplik fabrikası olarak kurulup, özelleştirildikten sonra tavuk üretme çiftliklerinin preparatlarının ve damıtma sistemlerinin üretilip geliştirildiği fabrikaya çevrilen bir fabrika, un fabrikasının bulunması ve Irak'a yük taşıyıp, Irak’tan mazot getiren kamyonların seyri seferi iş hayatında canlılık yaratmaktadır.
Eğitim-Kültür
İlçemizdeki okur yazar oranı (% 85) dir. İlköğretim hizmetlerini tüm ilçe genelinde yaygınlaştırılması bakımından, son yıllarda büyük gelişmeler olmasına rağmen, İlçenin gün geçtikçe büyümesi ve son yıllardaki göçün olmasından ötürü ilköğretim alanında yapılan yatırımlar yetersiz kalmaktadır.
İlçemizde 2 müstakil ana okulu olmak üzere merkez İlköğretim Okulu bünyesinde 19, Köy İlköğretim Okulu bünyesinde 54 olmak üzere toplam 75 ana sınıfında 2 Müdür Yardımcısı 26”sı kadrolu 96’sı Usta Öğretici ve 3 hizmetli ile toplam 1.992 öğrenci ile eğitim ve öğretim sürdürülmektedir.
İlçemizde 20”si (1 Yatılı İ.Ö.B.O )ilçe merkezinde , 134 ise köyde olmak üzere toplam 154 ilköğretim okulu mevcuttur. Bu okullarda merkezde 504’ü sınıf öğretmeni,362”si branş öğretmeni, köylerde ise 426 sınıf öğretmeni, 142”si branş öğretmeni olmak üzere toplam 1.434 öğretmen ve 74 idareci ile 45.600 öğrenciye eğitim ve öğretim verilmektedir.
İlçemizde Şenyurt’ta olmak üzere 3 Genel Lise,1 METM,l Anadolu Lisesi toplam, 1 İmam Hatip Lisesi olmak üzere toplam 7 ortaöğretim kurumu mevcuttur.
Bu okullarda 105 derslikte 7.959 öğrenci, 285 öğretmenle eğitim ve öğretim hizmeti verilmektedir. İlçe merkezinde toplam 9 derslikten müteşekkil 2 Ana Okulu, 3 derslikten müteşekkil 1 Yaygın Eğitim, 802 derslikten müteşekkil 20 İlköğretim okulu, 105 derslikten müteşekkil 6 lise, bağlı beldelerde Şenyurt’ta 7 derslikli bir lise, ilçeye bağlı köylerin 134 ilköğretim okulu hizmet vermektedir Ayrıca ilçe merkezinde 3 Özel Motorlu Taşıt Sürücü kursu, 7 Özel Dersene, 1 İngilizce kursu, 1 Özel Kılınç Akademi ile 1 halk kütüphanesi bulunmaktadır.
İlçe merkezi ve köylerimizin genelinde 1887 öğretmen görev yapmakta olup, norm kadro eksikliğinden dolayı sınıf ve branş öğretmen ihtiyacı kısmi zamanlı ve ders ücretli öğreticiler tarafından ihtiyaçlar karşılanmaktadır.
İlçemizde halk kütüphanesi 1990 yılından beri hizmet vermekte olup, kütüphanede halen muhtelif 13.800 adet kitap bulunmaktadır. 2007 yılı sonu itibariyle 122.539 okuyucu kütüphaneden faydalanmış, 250 kayıtlı üyesi bulunmaktadır.
Halk Eğitim Müdürlüğü tarafından açılan çeşitli kurslarda yaygın eğitim yapılmaktadır. Ayrıca İlçe düzeyinde "Ulusal Eğitime Destek Kampanyası kapsamında 54 gönüllü eğitici ile üniversite hazırlık 1. ve 2. kademe okuma yazma, Giyim, El Sanatları, Trikotaj, kalorifer ateşçiliği Halıcılık, bilgisayar Tekstil, İngilizce, Güzel Sanatlar, Tiyatro, Enstrüman ve Halk Oyunları kursları açılmıştır. Çalışmaların bir kısmı bitmiş bir kısmı devam etmektedir.
İlçemizde Mezopotamya, Yeşilova ve Kızıltepe”nin sesi ve Kızıltepe Haber adları ile 4 adet mahalli gazete haftalık olarak yayınlanmaktadır. Bunun yanı sıra çok sayıda kitap ve kırtasiye satan iş yerleri de vardır. Türkiye genelinde yayın yapan gazetelerin tümü günlük olarak ilçeye gelmektedir.
İlçemiz Atatürk kapalı spor salonunda “Sporla tanış Projesi kapsamında dokuz branşta 600”ün üzerinde öğrenci sporcu 14 çalıştırıcı kontrolünde faaliyetler yapılmaktadır. İlçemizde 4 adet resmi spor kulübü ve 7 adet özel spor tesisi bulunmaktadır.
Kaynakça: Kızıltepe kaymakamlığı
